Những điều cần biết về dòng phụ XBB.1.5 của biến thể Omicron

Dòng phụ XBB.1.5 mới của biến thể Omicron, còn được gọi là Kraken, hiện đang là dòng biến thể gây bệnh COVID-19 chủ đạo tại Mỹ và có thể sẽ sớm lây lan rộng ra những khu vực khác trên thế giới.

Theo chuyên gia Stuart Ray, Đại học Johns Hopkins ở bang Maryland (Mỹ), tỷ lệ các ca mắc bệnh COVID-19 do nhiễm XBB.1.5 đã tăng gấp đôi sau mỗi một tuần, nhanh chóng đưa dòng phụ này trở thành dòng lây lan nhanh nhất tại Mỹ. Đến nay, XBB.1.5 đã gây ra gần 28% các ca mắc mới được giải mã gene tại Mỹ, dù chỉ mới đầu tháng 12/2022 tỷ lệ này là khoảng 1%. Ở vùng Đông Bắc nước Mỹ, dòng phụ này gây ra khoảng 75% số ca mắc mới.

Trong cuộc họp báo mới nhất về tình hình dịch COVID-19 của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) diễn ra trong tuần này, trưởng nhóm kỹ thuật phụ trách đại dịch COVID-19, bà Maria Van Kerkhove, khẳng định đây là dòng phụ lây lan nhanh nhất từng được phát hiện. Đến nay, đã có 28 quốc gia trên thế giới phát hiện các ca mắc do nhiễm XBB.1.5. 

Theo chuyên gia Ray, XBB.1.5 ra đời sau khi 2 biến thể từng được biết của virus SARS-CoV-2 trao đổi các vật chất di truyền khi cùng nhiễm vào cơ thể của một người bệnh. Do đó, XBB.1.5 có những đặc điểm di truyền học giống với các dòng phụ khác của biến thể Omicron, nhưng có một số điểm vượt trội hơn, trong đó có khả năng bám dính và xâm nhập tế bào cơ thể người tốt hơn. 

XBB.1.5 cũng được tin là có khả năng lẩn tránh hệ miễn dịch tốt hơn những biến thể trước do dòng phụ này có những thay đổi về gai protein vốn là mục tiêu của các vaccine phòng bệnh. Một nghiên cứu sơ bộ do nhóm chuyên gia từ Học viện Khoa học Trung Quốc ở Bắc Kinh thực hiện chỉ ra dòng phụ XBB.1.5 có khả năng "thoát" kháng thể tốt hơn. Kháng thể được các nhà khoa học lấy từ những mẫu máu của 116 người từng tiêm 3 mũi vaccine CoronoVac hoặc 2 mũi vaccine mRNA và mới phục hồi sau khi mắc COVID-19.

Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa rằng các loại vaccine phòng COVID-19 hiện nay không có hiệu quả bảo vệ trước dòng phụ đang lan mạnh này. Chuyên gia Ray nêu rõ có nhiều bằng chứng cho thấy những người đã tiêm ít nhất 2 mũi vaccine ít có nguy cơ bị bệnh nặng hoặc tử vong hơn so với những người tiêm ít mũi hơn. Điều này vẫn đúng kể cả với những biến thể mới hơn. Chuyên gia Bruce Hirsch từ Bệnh viện Đại học North Shore ở New York cho biết kháng thể với những biến thể trước đây có thể được kích hoạt và tăng lên khi đối đầu với những biến thể hiện nay, kể cả khi mức độ trùng khớp về cấu trúc gene không đạt 100%.

Bên cạnh đó, việc một số nước như Anh và Mỹ đã cấp phép sử dụng các loại vaccine lưỡng trị (có hiệu quả với những biến thể có nhiều đặc điểm gần với XBB.1.5) để tiêm mũi tăng cường cũng có thể giúp cải thiện hiệu quả bảo vệ trước dòng phụ mới XBB.1.5. Tuy nhiên, hiện Mỹ mới chỉ có khoảng 15% người dân trên 5 tuổi được tiêm các mũi tăng cường mới khiến phần lớn dân số nước này vẫn có nguy cơ cao nhiễm dòng phụ mới.

Theo chuyên gia Ray, tin vui là có nhiều biện pháp điều trị COVID-19, trong đó có các loại thuốc kháng virus như Paxlovid, vẫn có hiệu quả khi điều trị ca bệnh nhiễm XBB.1.5. Các biện pháp phòng ngừa như đeo khẩu trang và cải thiện lưu thông thông khí trong môi trường kín cũng giúp giảm tốc độ lây lan XBB.1.5. Chuyên gia Hirsch chỉ ra điều may mắn là đây không phải virus mới mà là dòng phụ mới của biến thể đã biết với khả năng lây lan dễ hơn và nhanh hơn một chút.

WHO cũng cho biết hiện chưa có bằng chứng nào cho thấy XBB.1.5 có thể gây bệnh nặng hơn so với những biến thể đã biết trước đó. Tuy nhiên, bà Van Kerkhove nhấn mạnh tình trạng số ca mắc XBB.1.5 tăng đột biến một lần nữa cho thấy thế giới vẫn cần phải cảnh giác với COVID-19. 

Chỉ trong tháng 12/2022, WHO đã nhận báo cáo hơn 13 triệu ca mắc mới trên toàn thế giới nhưng đây chưa phải con số thực tế bởi hoạt động theo dõi ca mắc mới đã ít được quan tâm hơn. Cũng trong tháng này, số ca tử vong vì COVID-19 trên toàn cầu đã tăng khoảng 15% so với tháng trước đó. WHO lưu ý mỗi tuần gần 10.000 ca tử vong vì COVID-19 và đây vẫn là con số lo ngại dù con số thực tế còn có thể cao hơn nhiều.