TUEs: Doping được… cấp phép

• Đô vật Ấn Độ bị loại khỏi Olympic vì sử dụng doping
• Thêm một VĐV dính doping ở Olympic Rio
• Kình ngư Nga dính doping đáp trả sự ghẻ lạnh của người Mỹ
• Những VĐV Nga sử dụng doping sẽ có mặt tại Olympic Rio 2016

Người Mỹ được thiên vị?

Ba tuần sau khi đoàn thể thao Mỹ kết thúc Thế vận hội Rio 2016 với ngôi đầu cùng thành tích 46 huy chương vàng, 37 huy chương bạc, và 38 huy chương đồng, những hacker tự xưng là Fancy Bear đã buộc tội rằng “đoàn Mỹ thi đấu tốt nhưng không công bằng”.

Nói có sách, mách có chứng, Fancy Bear đã công bố ngay trên mạng những thông tin mà họ vừa hack được sau khi đột nhập vào cơ sở dữ liệu của WADA và lấy cắp thông tin kiểm tra doping của các vận động viên. Trong số này, đáng chú ý có ngôi sao thể dục dụng cụ Simon Biles, người đã giành 4 HCV tại Rio 2016, cùng với chị em nhà Williams. Họ đã sử dụng chất nằm trong danh mục cấm của WADA trong nhiều năm, trong đó có Rio 2016.

Chị em nhà Williams đã sử dụng TUE ở Olympic Rio 2016

Nhưng các VĐV bị tiết lộ thông tin đều quả quyết rằng, họ được phép sử dụng những chất cấm này nhờ vào một hệ thống có tên Therapeutic Use Exemption (TUE), hay còn gọi là Miễn trừ do trị liệu. Các hacker Nga, những người rất cay cú khi đoàn thể thao của họ bị loại hơn 100 VĐV do doping, đã cho rằng TUE là một dạng “giấy phép để sử dụng doping”, mà người Mỹ có một đặc quyền.

Vậy cụ thể thì TUE là gì, và tác động của nó với thể thao như thế nào?

Chị em nhà Williasm và Biles có sử dụng doping?

Serena và Venus là hai tay vợt thống trị làng banh nỉ hơn một thập kỷ qua, nhưng cũng có rất nhiều giai đoạn họ phải vật lộn với bệnh tật, chấn thương, thậm chí có lúc nguy hiểm đến tính mạng (Serena từng có một cục máu đông trong phổi). Bởi vậy, việc chị em nhà Williams phải dùng nhiều thuốc là điều khó tránh khỏi. Theo tiết lộ của Fancy Bear, Serena và Venus đã sử dụng các loại chất cấm như prednisone, prednisolone, methylprednisone, hydromorphone và oxycodone. Trong khi đó, Biles thì đã dùng methylphenidate và chất chuyển hóa của nó: axit Ritalinic.

Tin tặc Nga đánh cắp dữ liệu, để lộ Serena Williams sử dụng chất cấm

Các tin tặc bị nghi làm việc cho tình báo Nga thực hiện chuỗi cuộc tấn công mạng nhằm vào máy tính của Cơ quan phòng chống doping thế giới (WADA), để lấy cắp dữ liệu y tế của các VĐV thể thao hàng đầu của Mỹ, trong đó có Serena Williams.

Nhưng ngay cả khi những tài liệu mật này được công bố, bản thân chúng vẫn không phải bằng chứng rằng các VĐV ấy đã vi phạm quy định của WADA. Những tài liệu ấy chỉ minh chứng được rằng họ đang sử dụng chất nằm trong danh mục của TUE. Điều đó có nghĩa trong khi Biles và chị em nhà Williams sử dụng những chất này thì họ đã hành động hoàn toàn nằm trong khung pháp lý.

Thực tế, cả Liên đoàn quần vợt quốc tế (ITF) và Liên đoàn thể dục dụng cụ (FIG) đều khẳng định rằng không hề có bằng chứng nào cho thấy những hành động đó đều là sai trái, bởi các VĐV đều có TUE.

Định nghĩa chính xác về TUE

Các VĐV đều vượt trội so với người bình thường mỗi khi họ thi đấu, nhưng họ không phải siêu nhân nên cũng có những bệnh tật thông thường cũng như những đau đớn của cơ thể. Hầu hết trong số chúng ta đều có thể vượt qua được điều đó bằng việc sử dụng đơn thuốc của bác sĩ.

Với các VĐV thì tình hình có vẻ phức tạp hơn bởi thuốc điều trị có thể chứa những chất bị WADA cấm. Với TUE, các VĐV sẽ được  phép sử dụng một số loại thuốc nhất định cần thiết cho sức khỏe của họ. Biles là một ví dụ. Cô bị chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (attention-deficit hyperactivity disorder, hay còn gọi tắt là ADHD), và vì thế đã được TUE đặc cách sử dụng thuốc đặc trị. Chị em nhà Williams cũng là trường hợp tương tự.

Câu hỏi mà các hacker Nga đặt ra là tại sao WADA không công khai điều này, và tại sao chỉ thấy các VĐV của Mỹ được áp dụng TUE, trong khi VĐV của các nước khác thì không. Hồi đầu năm, tay vợt Maria Sharapova đã bị phát hiện dương tính với meldonium, chất mà cô đã phải dùng 10 năm qua để trị bệnh đái tháo đường vốn là tiền sử của gia đình. Đặc biệt, chất này chỉ bị đưa vào danh mục cấm của WADA từ ngày 01/01/2016, và thế là Sharapova dính bẫy. Câu hỏi đặt ra, tại sao meldonium không được liệt vào danh sách của TUE?  

Các VĐV sẽ lạm dụng TUE để sử dụng chất cấm nhằm mang lại lợi cho mình?

Không hẳn. “Không phải mọi chất cấm đều có thể được sử dụng khi bạn nhận được TUE. Bạn không thể chỉ nói rằng điều kiện sức khỏe của tôi như thế này, và tôi cần được điều trị bằng chất cấm”, bác sĩ PSM Chandran, chủ tịch Liên đoàn y tế thể thao của Ấn Độ, khẳng định. Để nhận được TUE, các VĐV và chuyên gia thể lực của họ phải điền vào một bản đăng ký do WADA cung cấp, mô tả rõ vấn đề mà họ đang gặp phải và tại sao lại cần một chất nằm trong danh mục cấm của WADA lại cần thiết đến thế với mình. TUE bắt buộc phải làm mới liên tục. Danh mục thuốc và liều lượng phải được ghi rõ trong biểu mẫu.

Tài năng trẻ Simone Biles giành 4 HCV ở Olympic Rio 2016

CácVĐV thi đấu ở cấp độ quốc tế sẽ bắt buộc phải nộp đơn lên Liên đoàn quốc tế ở bộ môn mà mình thi đấu, và các Liên đoàn sẽ có trách nhiệm thành lập một ê kíp bác sĩ để cân nhắc và theo dõi về vấn đề này. Các VĐV ở cấp quốc gia thì sẽ phải nộp đơn lên Cơ quan chống doping quốc gia. Tất cả đơn đều phải gửi trước khi sự kiện diễn ra 30 ngày.

WADA đóng vai trò gì với TUE?

Sau khi một Liên đoàn thể thao quốc tế cung cấp một TUE, họ sẽ phải thông báo cho WADA để tổ chức này xem xét chấp nhận hoặc bác bỏ quyết định. Một VĐV không thể nộp đơn trực tiếp trực tiếp lên WADA. Chính vì quy định này, nên nhóm hacker Fancy Bears buộc tội rằng WADA đã cấp “giấy phép” sử dụng doping cho một số VĐV.

Trong cuốn sách The Secret Race: Inside the Hidden World of the Tour de France (Cuộc đua bí mật: Trong thế giới bị giấu kín của Tour de France), cựu cua-rơ người Mỹ Tyler Hamilton lý giải về việc các vận động viên đã sử dụng TUEs để che giấu những bài tập bị cho là không công bằng: “… Các bác sĩ của đội sẽ tạo ra những triệu chứng chấn thương, bệnh lý ma – chẳng hạn như đau đầu gối, đau hông – và sau đó viết một đơn thuốc cho phép bạn sử dụng cortisone (một loại thuốc điều trị dị ứng, chống viêm và có tác dụng giảm đau) hoặc một số loại thuốc tương tự”.

Cortisone và corticosteroids, những chất mà Serena và Venus đã sử dụng, có tác dụng tăng cường luồng không khí vào phổi, và giảm đau đớn trong những bài tập căng thẳng. Điều đó lý giải tại sao 60% số cua-rơ tại Tour de France 2006 đều sử dụng TUEs.

Thực tế, việc sử dụng TUEs đã gia tăng đều đặn trong thời gian gần đây. Theo báo cáo của WADA, tỷ lệ TUE trong Hệ thống quản lý và điều hành chống doping (ADAMs) đã tăng 40% lên 50% mỗi năm. Số ca sử dụng TUEs cũng tăng từ 636 ca (2013), lên 897 (2014), rồi 1330 (2015).

Rõ ràng TUEs đang ngày càng tác động nhiều đến thành tích của các VĐV, và không ngạc nhiên khi đến giờ này, vẫn còn rất nhiều người thắc mắc tại sao đã có WADA, lại còn sinh ra TUE.

Phương Chi
Thể thao & Văn hóa Cuối tuần